Glas is een prachtig materiaal met ongebreidelde mogelijkheden. Er zijn veel soorten glas met zeer uiteenlopende specificaties en eigenschappen. Dat maakt het ontwerpen in glas erg moeilijk. Toch zijn er heel wat architecten die daar niet voor terugdeinzen, hetgeen blijkt uit de talloze glasrijke gebouwen die de laatste jaren zijn gerealiseerd. Hierbij zijn zowel de ontwerpers als de bouwers met grote problemen geconfronteerd. Sommige veelbelovende systemen, denk maar eens aan constructief verlijmd voorgespannen glas, hebben in feite het loodje gelegd. De eisen die daaraan worden gesteld met het oog op de veiligheid zijn zo hoog dat ontwerpers steeds meer naar andere oplossingen zoeken voor transparante architectuur.

Architectenbureau MVRDV is een absolute koploper op het gebied van innovatieve bouwtechniek. Het is geen wonder dat zij in de top drie staan van architecten van wie ik problematische projecten heb beschreven in de afgelopen 20 jaar. In een presentatie die ik jaren geleden gaf op een congres van de TU Eindhoven, verzuchtte ik: waarom passen architecten toch zo vaak nieuwe bouwtechnieken toe zonder behoorlijk prototypeonderzoek? De voorzitter, de toenmalige decaan Jan Westra zei toen: “Nico, dat heb je mis, wij architecten bouwen voortdurend prototypes.” En dat is nog steeds zo.

Venetiaans kristal

Met die uitspraak bedoel ik beslist niet dat er onzorgvuldig is gewerkt bij de ontwikkeling van deze uitzonderlijke gevel. Integendeel, na een uitgebreid vooronderzoek door MVRDV zelf, waarbij ook materialen onder de loep werden genomen zoals polycarbonaat, harsblokken en ‘gewone’ glazen bouwstenen, werd uiteindelijk de keuze gemaakt voor glazen blokken in de maten van het oorspronkelijke metselwerk van de gevel. Deze zijn gemaakt door de gespecialiseerde glasgieterij Poesia in Italië. Als glassoort is gekozen voor low iron, waardoor er nauwelijks een groenige verkleuring is en een nog betere transparantie. Maar toen moest nog uitgezocht worden hoe met die mooie blokken van Venetiaans kristal een gevel te ‘metselen’.

Onderzoek

Van gewoon metselen kon natuurlijk geen sprake zijn, dan hadden ze net zo goed glazen bouwstenen kunnen nemen. Om hieruit te komen hebben de architecten contact opgenomen met de glasspecialisten van ABT en de TU Delft. Dit heeft geleid tot een indrukwekkend onderzoeksprogramma om alle mogelijke problemen die men voorzag een voor een uit de weg te ruimen. Glasdeskundige prof. Rob Nijsse van ABT zei hierover: “Deze gevel is een prototype. Alles is anders, zowel qua materiaal als materieel, proces en inzet van mensen.” Dus toch weer een prototype. Maar terecht prijst hij de durf van de opdrachtgever om het benodigde uitgebreide onderzoek te laten doen.

Extreme tolerantie

Ik kan hier onmogelijk diep ingaan op het complete onderzoek, maar spreek wel mijn bewondering uit over de bereikte extreme tolerantie waarin de glazen blokken zijn vervaardigd: niet meer dan +/- 0,25 mm. Met speciaal ontworpen meettafels zijn de blokken vervolgens nog op maat gesorteerd, zodat binnen elke laag de toleranties terug werden gebracht tot maximaal 0,1 mm. Die was nodig om te kunnen werken met een bijzondere, extreem dunne lijm, zodat een vrijwel volmaakte aansluiting tussen de blokken tot stand kwam. Helaas is dat niet helemaal gelukt voor de verlijming van de kozijnen in de sparingen.

Bedriegertjes

Waarom lijkt het dan alsof de stijlen en regels van de kozijn sparingen overal gebarsten zijn? Dat is gezichtsbedrog als gevolg van de spiegelende werking in de glazen stenen. Het optische verschijnsel is veroorzaakt door het gebruik van 8 mm hoog transparante MS-polymeerkit voor de in het werk uitgevoerde verlijming van de prefab kozijnen in de sparingen. Die kit is gekrompen en daardoor gescheurd. Het heeft even geduurd voordat collega John Dame en ik dat uitgeknobbeld hadden, want de ‘scheuren’ zouden het goed doen in de Bedriegertjes. Ik zeg nog maar een keer: lijmen in het werk, doe het niet!